Rumen ve retikulumda aşırı miktarda aşırı miktarda fermantasyon gazlarının toplanmasına timpani denir.
Primer timpani:Gazların rumen içeriği ile karışmış olarak köpük biçiminde rumende toplanması
Sekonder timpani (serbest gaz toplanması):Rumende fermantasyon gazlarının fiziksel engeller nedeniyle dışarı atılmamasına bağlı gaz toplanması.
Etioloji:
Primer timpani en çok fazla öz sulu otlarla otlayan sığırlarda görülmektedir. Özellikle çabuk gelişen leguminöz(baklagillerden zengin)bitkileri içeren otlar primer timpani için uygun bir ortamdır.
Sekonder timpaninin nedeni, rumendeki serbest gaz toplanması rutus işleminin fiziksel obstruksiyon donucu aksamasından kaynaklanır. Fiziksel obstriksiyon özefagusun yabancı cisim tarafından tıkanması, stenoz ve özefagus çevresinde dokunun büyüyüp özefagusu baskı altına almasıyla ilişkilidir.
Semptomlar:
1-) Gaz yapıcı yemin yenmesinden ¼ -1 saat kadar sonra semptomların başlaması.
2-) Karın hacminin genişlemesi
3-) Sol açlık çukurluğunun belirgin kabarması ve perkusyonda davul sesinin işitilmesi
4-) Başlangıçta rumen hareketlerinin artması sonra kaybolması.
5-) Gitgide siddetlenen inspıretorik solunum güçlüğü.
6-) Rumen auskultasyonunda ,köpük patlaması,uğultu,gök gürültüsü ve çınlama seslerinin alınması.
7-) Sonda uygulandığında gaz(köpüklüde olabilir) çıkması.
8-) Yem yemez.
9-) Ruminasyon durur.
10-) Huzursuzluk
11-) Sancı ve inleme.
12-) İlerlemiş durumda ağızdan solunum.
13-) Nabız zayıf frekansı(130/dakk)artmış.
Labaratuvar bulguları:
Rumen sıvısı köpüklü(primer timpani) çoğunlukla asidiktir.
Tanı:Primer timpanide yemin yenmesinden kısa süre sonra timpani gelişir.Sonda uygulandığında az miktarda köpüklü gaz çıkışı ile tanınır.
Ayırıcı tanı:Primer timpani:Salya akıntısının bulunmaması,özefagusa sonda uygulandığında rahat ilerlemesi,az miktarda ve köpüklü gaz çıkışı ile özefagus tıkanması sonucu oluşan akut sekonder timpani’den
Akut seyretmesi az miktarda köpüklü gaz çıkışı ile RPT ve vagus indigesyonundan.
Tetanik konvulusyonların olmaması,daha kısa sürede şekillenmesi ve kaslarda sertliğin olmaması sonucu tetenozdan ayrılır.
Prognoz:3-4 saat kadar kısa sürede asfeksi sonucu ölebilir.Ölüm tehlikesi olan sığırlarda kalp frekansı 140-160’a kadar yükselir.
Sağaltım:C’ler üzerindeki basınç azalmalı asfeksinin çok fazla olduğu durumlarda 1-2 lt su ile köpük söndürücü ilaçlar (yağ içeren deterjanlar-diocty) sodium sulfoccinafe 25-50 gr poloxalene ,alkol ethoxylotlar ticari silikon preparatları ,acet butylate, vb) verilmeli sonra gaz sonda ile boşaltılmalı.
Ağıza gem takılmalı.
Asfeksi çok şiddetli ise rumene trokar uygulanmalı.
(Köpük önleyici madde olarak bitkisel yağlar kullanılmalı) 0.5 lt yararlı olur.
Koruma :
Riskli yemler alıştırılarak verilmeli .
Mera ve ahır besilerine geçişte 10 -15 günlük alıştırma periyotları uygulanması.
Mera besilerine geçiş döneminde günlük 60- 120 ml toksik olmayan parçalanmayan yağlar 10-20 gr poloxolen veya 17-19 gr alkol ethoxylate’den birinin verilmesi yada rumende yavaş salınacak biçim de 300 mg monensirin koklatılması.
Rasyondaki kaba yem oranı % 18 besi sığırında % 15 den az olması toz yem yerine palet yemlerin kuru verilmesi.tane yem miktarında ani değişim yapılmaması yararlı olur.