Botulizm Nedir?
Clostridium botulinum toksininin neden olduğu bir hastalıktır. Besin kaynaklı botulizm, ticari ya da evde hazırlanan konserve, sucuk ve jambon gibi anaerob, vakumlu, tuzsuz ya da şekersiz ortamda depolanmış besinlerin pişirilmeden yenmesiyle; bebeklik botulizmi, 1 yaşından küçük bebeklerde botulinum sporları içeren balın yenmesiyle; yara botulizmi, yaraya bulaşan sporların ürettikleri toksine bağlı oluşur. Botulinum toksini besinlere, suya karıştırılarak biyolojik terör aracı olarak kullanılabilir. Bu durumda ağız yoluyla alındığında ya da toz biçiminde solunduğunda zehirlenme tablosu oluşturur.
Ağız yoluyla bir tadımlık (0,05 mikrogram) botulinum toksininin alınması bile zehirleyicidir. Öldürücü miktarları; 70 kg’lık bir yetişkinde ven içine verildiğinde 0,09-0,15 mikrogram, solunum yoluyla alındığında 0,8-0,9 mikrogram, ağız yoluyla alındığında 70 mikrogramdır.
Toksik Etki Mekanizması:
Zehirlenmelerin çoğundan C. botulinum’ un A, B, E ve seyrek olarak F tipi toksinleri sorumludur. C. botulinum toksini, periferik sinir sistemi ve kafa çiftlerinde presinaptik kolinerjik sinir uçlarından asetilkolin salıverilmesini engeller ve sinir kas kavşağında iletimi bozarak zehirleyici etkilerini gösterir. Besin kaynaklı botulizmde toksinle bulaşmış besinin yenmesi gereklidir. Bebeklik botulizminde ise bebeğe yedirilen balın içindeki sporların onun olgunlaşmamış mide bağırsak kanalında çoğalarak botulinum toksini oluşturduğu bilinmektedir. Yara botulizminin oluşması için de botulinum sporlarının yaraya bulaşması, üremesi ve toksinin açığa çıkması gereklidir.
Belirti ve Bulgular:
Besin kaynaklı botulizm: Kuluçka süresi 12-36 saat olmakla birlikte 3 saatten 14 güne dek değişebilir. Çift görme, pitozis, midriyazis, ağız kuruluğu, yutma güçlüğü ve ses kısıklığı en sık görülen belirti ve bulgulardır. Kabızlık, bulantı, kusma, idrar retansiyonu ve baş dönmesi de görülür. Kafa çiftlerinin uyardığı kaslardan başlayan simetrik, aşağı doğru, ilerleyici, duyu değişiklikleri olmayan gevşek felç, solunum yetmezliği ve ölümle sonuçlanır.
Bebeklik botulizmi:
Bir yaşından, özellikle 6 aydan küçük bebeklerde gelişir. Kabızlığı izleyen belirgin hipotoni, zayıf sesle ağlama, emme, yutma ve solunum güçlüğü, giderek başını tutamama görülür.
Yara Botulizmi:
Genellikle deri içine ya da kas içine eroin enjeksiyonu sonucu oluşursa da açık kırıklar, diş apseleri, silah yaralanmaları ve sinüzit sonrası da olabilir. Kuluçka dönemi 1-3 haftadır. Belirtileri besin kaynaklı botulizmdeki gibidir.
Tanı
Öykü, belirti ve bulgularla konur. Boğaz ağrısı, yutma güçlüğü, çift görme yakınmaları yanı sıra ev yapımı konserve yeme öyküsü olanlarda, çoğu kez aynı konserveden yiyen birden çok kişide besin kaynaklı botulizm akla gelmelidir. Botulizm düşünülen hastada myastenia gravis, poliomiyelit, Guillain-Barre sendromu, diğer kimyasal madde ya da besin zehirlenmeleri, trişinoz ve difteri ile ayırıcı tanı yapılmalıdır. Kabızlık, hipotoni, emmeme belirtileri ve bal yedirilme öyküsü olan 1 yaşından küçük bebeklerde bebeklik botulizmi düşünülmelidir. Yara botulizminin tanısında madde bağımlılığı ve eroin kullanımı soruşturulmalıdır.
Botulizmin kesin tanısı besinde, hastanın serumunda ve dışkısında özgül toksinlerin saptanması ile konur, ancak ileri laboratuvar yöntemleri gerektirdiği için uygulamada kullanılmaz.
Diğer Laboratuvar İncelemeleri
Miyastenia gravis ve diğer felç yapan hastalıkları dışlamak için ayırıcı tanıda elektromiyografi kullanılır.
Tedavi
Botulizm kuşkusu olan her hasta mutlaka yoğun bakım koşullarında ve gerekirse ventilatör desteği ile izlenmelidir. Botulizme bağlı felç haftalar, hatta aylar sürebilir.
Özgül Antidot ve İlaç
Besin kaynaklı botulizmin tek özgül tedavisi botulinum antitoksininin uygulanmasıdır. Polivalan botulinum antitoksini (Botulism Antitoxin Behring®, A,B,E tipi toksinlere karşı, 250 mL) Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı, Ulusal Zehir Merkezinden sağlanabilir. Antitoksin yalnızca serbest toksini nötralize ettiğinden belirtilerin başlamasından sonraki ilk 24 saat içinde verildiğinde en etkilidir. Botulizm kuşkusu ya da belirti ve bulguları olan hastalara 250 mL’lik 1 şişe antitoksin ven içine yavaş infüzyonla verilir. Belirti ve bulgular iyileşmezse 250 mL daha verilebilir ancak çoğunlukla gerekli değildir.
Antitoksin verildikten sonra hastalar en az 2 saat anaflaksi ve şok gelişimi yönünden izlenmelidir. Antitoksin serum hastalığına da neden olabilir.
Bebeklik botuli/minde antitoksinin etkisi yoktur. Antibiyotik tedavisi de etkin değildir. İnsan kaynaklı botulizm immun globulini denenmektedir. Yara botuli/minde cerrahi yara temizliği yanı sıra yüksek doz benzil penisilin ve antitoksin uygulanır.
Botulizm kuşkusu varsa, mide yıkaması ve aktif kömür nörotoksinlerin sindirim sisteminden daha fazla emilmesini önlemeye yardım eder. İleus tablosu yoksa katartikler uygulanabilir.
Botulizm kuşkusu ya da botulizm belirti ve bulguları olan tüm hastalar acil ve destekleyici tedavileri yapıldıktan sonra yoğun bakım koşulları, ventilatör desteği sağlanabilecek ve antitoksin uygulanabilecek bir sağlık kuruluşuna gönderilmelidir.
Korunma:
Ev yapımı konserveler ve kapağı bombeleşmiş ticari konserveler yenmemeli, yiyecekler buzdolabı koşullarında saklanmalıdır. Botulinum toksini 85oC’de 5 dakika ısıtmakla etkinliğini yitirir, ancak sporların da ölmesi için 120oC’de en az 30 dakika kaynatılmalıdır. Bir yaşından küçük bebeklere bal verilmemelidir.
Hijyen analizlerinizde Hazır besiyerlerimizi güvenle kullanabilirsiniz.
Hazır besiyerleri hakkında bilgi almak için
TIKLAYINIZ.
Diatek
tarafından üretilen kimyasal olmayan, %100 doğal ve bitkisel E kodu
olmayan Poallium DMC ürünlerinizi korumada ve raf ömürlerini
uzatmada rahatlıkla kullanabilirsiniz. Poallium DMC hakkında bilgi için TIKLAYINIZ)
Diatek
tarafından üretilen Bitkisel Özütleden Elde Edilmiş Doğal
Antimikobiyal ve Antioksidan E kodu olmayan Dia Natura Base ürününü
ürünlerinizi korumada ve raf ömürlerini uzatmada rahatlıkla
kullanabilirsiniz. (Dia Natura Base hakkında bilgi için TIKLAYINIZ)
Kaynaklar
Long SS. Clostridium Botulinum (Botulism). In: Long SS, Pickering LK, Prober CG, eds. Principles and Practice of Pediatric Infectious Diseases, 2nd edition, USA, Churchill-Livingstone, 2003:984-991.
Anderson IB. Botulism. In: Olson KR, ed. Poisoning and Drug Overdose, 4th edition, NewYork, Lange Medical Books/McGrawHill, 2004:136-138.
Editorial Staff: Botulism (Management/Treatment Protocol). In: Klasco RK (Ed): POISINDEX® System. Thomson Micromedex,Greenwood Village,Colorado(Vol 125, expires 9/2005).
Sobel J. Botulism. Clin Infect Dis 2005;41:1167-1173.